MARFAN SENDROMU

Tanımlama

Marfan sendromu, bedenin birçok bölümündeki bağ dokusunu etkileyen bir düzensizliktir. Bağ doku; kemikler, ligamentler, kaslar, kan damarları ve kalp kapakçıkları gibi yapılara dayanıklılık ve elastikiyet sağlar. Marfan sendromunun belirti ve semptomları, başlangıç zamanlaması ve ilerleme hızında ciddiyet/şiddet anlamında geniş ölçüde farklılıklar gösterir.

Marfan sendromunun başlıca 2 özelliği vardır. Biri, bir veya iki gözde, kaymış merceğin neden olduğu görme problemleridir (ectopia lentis). Diğeri ise kanı kalpten bedenin geri kalanına dağıtan büyük kan damarlarındaki (aort) kusurdur. Aort güçsüzleşebilir ve kan damarı duvarında şişmeye/pörtlemeye öncülük edecek şekilde gerilebilir/esneyebilir (anevrizma). Aortun gerilmesi, aort duvarının katmanlarının yırtılmasına öncülük edecek şekilde aortik kapakçıkların sızıntı yapmasına neden olabilir (aort diseksiyonu). Aortik anevrizma ve diseksiyon, hayatı tehdit edici olabilir.

Marfan sendromuna sahip birçok insan fazladan kalp problemlerine sahiptir. Bu durumlar, kalpteki 4 odacıktan 2’sini bağlayan kapakçıkta (mitral kapakçığın yerinden kayması) veya kalpten aorta kan akışını düzenleyen kapakçıkta (aortik kapakçığın ters yönde kan akışına izin vermesi/ aortic valve regurgitation) sızıntı şeklinde olabilir. Bu kapakçıklardaki sızıntılar; soluk kısalığına, yorgunluğa, atlayarak geçilen veya ekstra atışlar (çarpıntı) olarak hissedilen düzensiz kalp atışına neden olur.

Marfan sendromlu bireyler genellikle uzun ve incedir. Uzun ince el ve ayak parmaklarına sahiptir (araknodaktili). Boy uzunluğunu aşan kol genişlikleri vardır. Diğer yaygın özellikler uzun ve dar bir suratı, sıkışık dişleri, omurgada anormal kavislenmeyi ve ya çökük bir göğüs kafesini (pectus excavatum) ya da dışa çıkık göğüs kafesini (pectus carinatum) içerir.

Bazı bireyler göğüs boşluğunda havanın anormal birikimini geliştirir. Bu durum akciğerdeki bozuklukla sonuçlanabilir (spontan pnömotoraks).

Marfan sendromlu insanlarda, beyni ve omuriliği çevreleyen Dura isimli bir membran anormal bir şekilde genişleyebilir (dural ektazi).

Çoğu marfan sendromlu birey, bazı derecelerde miyoptur. Lenslerin bulanıklaşması (katarakt) yetişkinlik çağının ortasında ortaya çıkabilir. Marfan sendromlu insanlarda, bu sendroma sahip olmayanlara kıyasla, gözün içinde artmış basınç durumu (glokom) daha sık ortaya çıkar.

Marfan sendromunun özellikleri, bebeklik ve yetişkinlik çağı arasında gözlenir hâle gelir. Başlangıcına ve semptomlar ile belirtilerin ciddiyetine bağlı olarak marfan genç yaşta ölümcül olabilir. Her nasılsa, etkilenen insanların büyük çoğunluğu orta veya geç yetişkinlik çağına kadar hayatta kalır.

Sıklık

Marfan sendromunun rastlanma sıklığı dünya çapında yaklaşık olarak 5.000’de birdir.

Genetik Değişiklikler

FBN1 genindeki mutasyonlar marfan sendromuna neden olur. FBN1 geni, fibrillin-1 olarak adlandırılan proteini yapmak için gerekli bilgileri sağlar. Fibrillin-1, mikrofibril olarak adlandırılan filaman gibi iplik şeklini almak için diğer fibrillin-1 proteinlerine ve bazı moleküllere bağlanır. Mikrofibriller, fiberin bir parçası hâline gelir ve bu durum bağ dokuya dayanıklılık ve esneklik sağlar. Ayrıca mikrofibriller vücudun her yerindeki dokuların ve organların büyüme ve tamirinin kontrolü için büyüme faktörü adlı molekülleri depolar ve onları birçok durumda salıverir. FBN1 genindeki bir mutasyon, mikrofibrillere dönüşecek olan fonksiyonel fibrillin-1 miktarını azaltabilir. Bunun bir sonucu olarak, aşırı büyüme faktörü salınır ve birçok dokudaki elastikiyet azalır. Bu, dokulardaki fazla büyümeye ve dayanıksızlığa öncülük eden bir durumdur.

Kalıtım Paterni

Bu durum, otozomal dominant patern ile kalıtılır. Bu demektir ki, her hücredeki değişmiş genin bir kopyası, bu düzensizliğe neden olmak için yeterlidir.

En az %25 marfan sendromu vakası, FBN1 genindeki yeni bir mutasyon sonucu olur. Bu vakalar, ailesinde bu düzensizliğe dair geçmişi olmayan insanlarda ortaya çıkar.
Kaynakça
1) https://www.omim.org/
2) https://rarediseases.info.nih.gov/diseases
3) https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php
4) https://ghr.nlm.nih.gov/condition
5)https://rarediseases.org/for-patients-and-families/information-resources/rare-disease-information/