Glikojen Depo Hastalığı Tip2 ( Pompe Hastalığı)
GENEL BİLGİ
Pompe hastalığı glikojen denilen kompleks şekerin vücut hücrelerinde çoğalması sebebiyle olan kalıtsal hastalıktır.Glikojenin belli organlarda ve dokularda birikmesi,özellikle kaslarda,genellikle onların fonksiyon yeteneğini bozar.Araştırmacılar Pompe hastalığının şiddetine ve yaştaki farklılık göstererek ortaya çıkan üç tipini tanımladı.Bu tipler klasik-infantil(süt çocukluğu) başlangıçlı,klasik olmayan infantil başlangıçlı ve geç başlangıçlı olarak bilinirler.
Pompe hastalığının klasik infantil başlangıçlı formu doğumdan birkaç ay sonra başlar.Hastalığa sahip infantlar tipik olarak kas güçsüzlüğü(miyopati),zayıf kas tonusu(hipotoni) ve büyümüş karaciğer(hepatomegali) ve kalp defektleri deneyimlerler.Etkilenmiş infantlar ayrıca kilo almada ve beklenen oranda büyümede başarısız olurlar.Eğer tedavi edilmezse,Pompe hastalığının bu formu ilk yılda kalp yetmezliğinden ölüme götürebilir.
Pompe hastalığının klasik olmayan infant başlangıçlı formuda sıklıkla bir yaşında ortaya çıkar.Motor becerilerde gecikme(oturma ve yuvarlanma gibi) ve ilerleyici kas güçsüzlüğüyle karakterizedir.Belki kalp anormal büyüklükte olabilir(kardiomegali) ama etkilenmiş bireylerde genellikle kalp yetmezliği tecrübe edilmez.Bu hastalıktaki kas güçsüzlüğü ciddi solunum problemlerine yönlendirebilir ve klasik olmayan infantil başlangıçlı hastaların çoğu erken çocukluk dönemine kadar yaşarlar.
Geç başlangıçlı Pompe hastalığı çocukluğa,adölesan yada yetişkinliğe kadar görülmeyebilir.Geç başlangıçlı Pompe hastalığı genellikle infantil başlangıçlı formlarından daha ılımlıdır ve kalbi kapsaması daha az muhtemeldir.Çoğu geç başlangıçlı Pompe hastası özellikle bacaklar ve gövdede ilerleyici kas güçsüzlüğü deneyimler ve özellikle solunum kaslarını etkiler.Hastalığın ilerlemesiyle solunum problemleri solunum yetmezliğine yönlendirebilir.
Ayrıca infantil formlarında görülen tiplerinde hastalık hızlı,ölümcüldür ve çocuklarda yavaş ilerleyici kas hastalığı şeklinde seyreder.Geç başlangıçlı formu daha iyi bir prognoza sahiptir.
BELİRTİ VE SEMPTOMLAR
- Baş ve boyun bölgesinde kulaklarda duyma kaybı,ağızda dilin büyümesi(makroglosi)
- Kardiovasküler sistemde kardiomegali,EKG’de P-R aralığında kısalma,çok büyük QRS kompleksleri,Wolf-Parkinson-White Sendromu Vaskülerde serebral arter anevrizması
- Solunumda kas güçsüzlüğüne bağlı solunum güçsüzlüğü,dispne,solunum enfeksiyonları
- Kaburgalar,göğüs kafesi,köprücük kemikleri ve kürek kemiklerini kapsayan göğüs bölgesinde diyafragmatik paralizi
- Karın bölgesinde karaciğer büyümesi(hepatomegali),dalak büyümesi(splenomegali)
- Kas ve yumuşak dokularda güçsüzlük,proksimal kas güçsüzlüğü,EMG’de miyopatik patern,sert kaslar
- Nörolojik olarak merkezi sinir sisteminde hipotoni,anormal beyin miyelinizasyonu,periferal sinir sistemi kaynaklı olarakta derin tendon reflesklerinin kaybı
- Metabolik özelliklerden merkezden kökenli ateş
- Laboratuar anormalileri serum kreatin kinazda yükseliş,yükselmiş AST ve LDH özellikle infantil başlangıçlı tiplerinde,kas biyopsisinde görülmesi
GENETİK DEĞİŞİKLİKLER/ETKEN FAKTÖRLER
GAA geni asit alfa-glikosidaz(ayrıca asit maltaz olarak bilinir) denilen enzimin üretimi için talimatları sağlar.Bu enzim lizozomlarda aktiftir,hücrelerde geri dönüşüm merkezi gibi görev yapan yapılardır.Enzim normalde glikojeni glikoz denen basit şekere parçalar,ki glikoz çoğu hücrenin ana enerji kaynağıdır.GAA genindeki mutasyonlar glikojenin etkili bir şekilde parçalanarak asit alfa glikosidazı oluşturmasını önler,ki bu şeker lizozomlardaki toksik seviyesinin yükselmesine izin verir.Bu yükselme vücut boyunca organlar ve dokulara zarar verir.Alfa-1,4-glikosidaz gen(GAA,606800.0002)’de mutasyon sebebiyle olur.
GENETİK GÖRÜLME SIKLIĞI
Pompe hastalığı,ABD’de yaklaşık 40,000 kişide 1 kişiyi etkiler.Bu hastalığın insidansı farklı etnik gruplara göre değişiklik gösterir.
KALITIM PATERNİ/DESENİ
Bu durum otozomal resesif patern kalıtımındadır,her hücredeki genin kopyalarının mutasyon olması demektir.Otozomal resesif durumda hastanın ebeveynleri mutasyonlu genin bir kopyasını taşır ama onlar tipik olarak durumun işaret ve semptomlarını göstermezler.
HASTALIĞIN DİĞER İSİMLERİ
- Asit maltaz eksikliği
- Asit maltaz eksikliği hastalığı
- Alfa-1,4-glikosidaz eksikliği
- AMD
- Alfa glikosidazın eksikliği
- GAA eksikliği
- Glikojen depolama hastalığı tip 2
- Glikojenesis tip 2
- GSD 2
- Pompe’nin hastalığı
TEŞHİS YÖNTEMLERİ VE TEDAVİLER
Genetik yada nadir bir hastalığın teşhisini koymak genellikle zorlu olabilir.Sağlık çalışanları tipik olarak kişinin tıbbi hikayesine,semptomlara,fiziksel muayeneye ve laboratuvar testlerinin sonuçlarına bakarak teşhisi koyarlar.
Glikojen depolama hastalığı tip 2’ye sahip bireyler hastalıkla alakalı bilgi sahibi olan uzmanlardan oluşturulmuş bir grupla(kardiyolog,nörolog ve solunum terapisti gibi) en iyi şekilde tedavi edilebilirler.Bu hastalığın tedavisi destekleyici ve semptomatik tedavi şeklindedir.GAA geninin keşfiyle GAA enziminin özellikleri ve biyolojik mekanizmasının anlaşılması hızlı bir şekilde ilerleyiş göstermiştir.Sonuç olarak,enzim replasman(birşeyin yerine başka bir şey koymak) tedavisi infantil başlangıçlı hastalarda geliştirilip gösterilmiştir,kalp boyutunu küçültmek,kalbin normal fonksiyonunu sürdürmek,kas fonksiyonunu,tonusunu ve kuvvetini geliştirmek ve glikojen birikimini azaltmak bu tedavinin amaçlarındandır.Miyoenzim denilen bir ilaç hastalığın tedavisi için FDA tarafından onaylanmıştır. Miyoenzim GAA’nın bir formudur bu durumda yok olan yada azalan enzimdir.Bu ilaç genellikle her diğer hafta intravenöz yolla verilir.Miyoenzim kardiak kas harabiyetinin geri dönüşümü ve infantil formda hastalığa sahip olanların yaşam beklentisini geliştirmek için dikkat çekecek derecede başarılı olmuştur.
HASTALIKLA İLİŞKİLİ GENLER
Hastalıkla ilişkili gen Alfa-1,4-glikosidazdır.
Kaynakça: