DESMOİD TÜMÖR
Genel Bilgi:
Desmoid tümör bağ dokuda görülen invazif fakat metastaz riski olmayan dolayısıyla kanseröz olmayan iyi huylu bir tümör çeşididir. Tümör miyofibril hücrelerinde görülen mutasyonlar sonucu oluşur. Desmoid tümörler teorik olarak tüm vücutta oluşabilir. Abdominal duvarda (karın duvarı) oluşanlar abdominal desmoid tümörler; abdominal organları bağlayan dokuda oluşanlar abdomen (karın) içi desmoid tümörler; omuzlar, boyun, üst kollar, üst bacaklar ve kalça bölgesinde oluşanlar abdomen dışı desmoid tümörler olarak adlandırılır.
Desmoid tümörler yara dokusuna benzemektedirler ve yara dokusunda olduğu gibi çevrelerindeki yapı ve organlara çok kuvvetli tutunurlar. Bu durum cerrahi olarak çıkartılmalarını zorlaştırmaktadır. Cerrahi olarak çıkartılabilen desmoid tümörlerde %20-50 oranında yeniden oluşum gözlenmektedir.
Genetik Değişiklikler/ Etken Faktörler:
Desmoid tümörlere CTNNB1 genindeki veya APC genindeki mutasyonlar sebep olmaktadır.
Bağ dokuda, CTNNB1 geninden sentezlenen beta-catenin proteini hücre çoğalmasında ve farklılaşmasında etkili olan Wnt sinyal yolağında rol almaktadır. APC geninden sentezlenen APC proteini ise beta-catenin proteininin yıkımında görevlidir. CTNNB1 geni mutasyona uğradığında, beta-catenin proteininde beta-cateninin APC proteini tarafından yıkılamamasına yol açan şekil bozuklukları oluşmaktadır. Beta-catenin yıkılamadığında ve hücre içerisinde biriktiğinde hücreler anormal olarak çoğalmakta ve bu durum desmoid tümör oluşumuna yol açmaktadır.
APC genindeki mutasyonlar ise iki farklı şekilde desmoid tümör oluşumuna yol açmaktadır:
APC genindeki çoğu mutasyon normalden daha kısa APC proteini üretilmesine neden olmaktadır. Kısa APC proteinleri beta-catenin proteinleriyle etkileşemez, bundan dolayı hücre içerisinde beta-catenin yıkımı gerçekleşemez. Normalden fazla miktarda bulunan beta-catenin anormal hücre bölünmesine yol açar ve desmoid tümörler oluşur.
APC geninde oluşan ve desmoid tümöre yol açan diğer mutasyonlar ise familyal adenomatöz polipozis (FAP) sendromuyla ilgilidir. FAP, APC genindeki mutasyonlar sonucu kalınbağırsakta kansere dönüşebilen poliplerin oluştuğu bir sendromdur. APC geninde FAP sendromuna yol açan mutasyonların oluştuğu bölgeye bağlı olarak FAP vakalarında desmoid tümör oluşumu da görülebilir.
Belirti ve Semptomlar:
Desmoid tümörler oluştukları dokuda uzun bir süre fark edilmeden çevre dokuları sıkıştıracak kadar büyüyebilirler.
Desmoid tümörlerin tüm çeşitlerinde ortak olarak görülen semptom sinir ve kasların tümör tarafından baskılanması sonucu oluşan ağrı ve acıdır.
Tümörün boyutuna ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak görülen semptomlar ise şunlardır:
- Kabızlık
- Kollarda, bacaklarda veya etkilenen diğer bölgelerde hareket güçlüğü ve kısıtlılığı ve şişme
- Topallık
Genetik Görülme Sıklığı:
Desmoid tümör hastalığının görülme sıklığının her 500.000 kişi de bir veya iki kişi olduğu tahmin edilmektedir. 10-40 yaşlarındaki bireylerde daha sık görülür. Desmoid tümörler en yaygın olarak kadınlarda doğum sonrasında görülmektedir. Kadınlardaki görülme sıklığı erkeklerdeki görülme sıklığının iki katıdır.
Kalıtım Paterni/ Deseni:
Desmoid tümörler sporadik ve kalıtsal olarak iki farklı şekilde oluşmaktadır.
Sporadik tümörler somatik mutasyonlar sonucu oluşur ve kalıtılmazlar. Desmoid tümörlerin çoğu bu şekilde oluşur ve genin tek bir alelinde oluşan somatik mutasyon hastalığın oluşumu için yeterlidir. CTNNB1 genindeki mutasyonlar sporadik desmoid tümörlerin %85’inin oluşum nedenidir. Sporadik desmoid tümörlerin %10-15 kısmı ise APC genindeki mutasyonlara bağlı olarak oluşur.
Kalıtsal desmoid tümörler ise APC geninde familyal adenomatöz polipozis (FAP) sendromuna yol açan mutasyonlar nedeniyle oluşur. Desmoid tümör oluşumu görülen FAP sendromu otozomal baskın olarak kalıtılır. Bu desmoid tümör oluşumu için mutant APC geninin alellerden sadece birinde görülmesinin yeterli olduğu anlamına gelmektedir.
Teşhis Yöntemleri ve Tedaviler:
Desmoid tümörlerin teşhisinde kullanılan en önemli yöntem biyopsidir. Daha net sonuç elde etmek için elektron mikroskopi kullanılabilir. Elektron mikroskopide görülen yoğun tümör hücreleri miyofibril hücrelerinin anormal çoğalmasına işaret etmektedir. Beta-catenin hedefli immünohistokimyasal boyama da elekton mikroskopide kullanılabilir.
Desmoid tümörlerin tedavisi için kullanılan temel yöntem cerrahi işlemdir. Operasyon sonrası yeniden oluşum görülen tümörlerde radyasyon terapisine, hormon terapisine veya kemoterapiye başvurulabilir.
Anti-inflamatuvar ilaçlar ağrıyı ve şişmeyi dindirmek için kullanılabilir. Anti-inflamatuvar ilaçların desmoid tümörleri küçültücü etkisi olabileceği de görülmüştür. Imatinib ve stereoid olmayan anti-inflamatuvar ilaçlar (NSAIDs) desmoid tümörlerin tedavisinde kullanılabilir.
Özgün moleküler hedefli terapiler de desmoid tümör tedavisinde kullanılabilir. Reseptör kinaz inhibitörleri bu bağlamda geliştirilen ilaçlardır. Gleevec ve Sorafenib desmoid tümör tedavisinde kullanılan kinaz inhibitörlerine örnek verilebilir.
Hastalıkla İlişkili Genler:
APC
CTNNB1
Hastalığın Diğer İsimleri:
- agresif fibromatosis,
- yoğun fibromatosis,
- desmoid fibromatosis,
- familyal infiltratif fibromatosis,
- kalıtsal desmoid hastalığı,
- müsküloaponörotik fibromatosis,
Kaynaklar:
“Desmoid tumor – Genetics Home Reference – NIH.” 22 Oca. 2019, https://ghr.nlm.nih.gov/condition/desmoid-tumor. Erişim tarihi: 27 Oca. 2019.
“CTNNB1 gene – Genetics Home Reference – NIH.” 22 Oca. 2019, https://ghr.nlm.nih.gov/gene/CTNNB1. Erişim tarihi: 27 Oca. 2019.
“APC gene – Genetics Home Reference – NIH.” 22 Oca. 2019, https://ghr.nlm.nih.gov/gene/APC. Erişim tarihi: 27 Oca. 2019.
“Desmoid Tumor – NORD (National Organization for Rare Disorders).” https://rarediseases.org/rare-diseases/desmoid-tumor/. Erişim tarihi: 27 Oca. 2019.
“Familial adenomatous polyposis – Genetics Home Reference – NIH.” 22 Oca. 2019, https://ghr.nlm.nih.gov/condition/familial-adenomatous-polyposis. Erişim tarihi: 27 Oca. 2019.