Aromatik L-Amino Asit Dekarboksilaz (AADC) Yetmezliği

Genel Bilgi:

Aromatik L-Amino Asit Dekarboksilaz (AADC) yetmezliği, sinir sisteminde belli hücrelerin sinyal yollarını etkileyen kalıtsal bir bozukluktur.

Belirti ve Semptomlar:

AADC yetmezliği belirtileri genellikle 1 yaşına kadar ortaya çıkar. Bu bozukluktan etkilenmiş yenidoğanlarda, gelşimsel gecikmeler, zayıf kas elastikiyeti (hipotoni),kas sertliği, hareket güçlüğü, bacaklarda istemsiz kıvranma hareketleri (atetoz) gözlenebilir. Uyuşukluk (letarji), zayıf beslenme, kolay irkilme ve uyku bozuklukları da görülebilir. AADC bozukluğu taşıyan bireyler ayrıca gözlerin anormal döndürülmesini kapsayan “okülojirik kriz” denilen nöbetler, ileri derecede asabiyet ve gerginlik, ağrı, kas spazmları ve özellikle boyun ve başın kontrol edilemeyen hareketlerini deneyimleyebilirler.

AADC yetmezliği, kan basıncı ve vücut sıcaklığı düzenlenmesi gibi istemsiz vücut işlevlerini kontrol eden otonomik sinir sitemini etkileyebilir. Bu durum sarkık göz kapakları (pitozis), gözbebeği büzülümü (miyozis), yersiz veya zamansız terleme, burun tıkanıklığı, salya artışı, vücut sıcaklığı kontrolünün azalması, düşük kan basıncı (hipotansiyon), asidik mide içeriğinin yutağa geri akışı (gastroözofajeal reflü), düşük kan şekeri (hipoglisemi), bayılma (senkop) ve ani kalp durması gibi belirtilerle sonuçlanabilir.

AADC yetmezliği belirtileri, gün içinde geç saatlerde ve birey yorulduğunda kötülemeye, uyku sonrası ise iyileşmeye eğilimlidir.

Genetik Değişiklikler/Etken Faktörler:

DDC geninde mutasyonlar, AADC yetmezliğine neden olur. DDC geni, sinir sistemi için önemli olan AADC enzimini kodlar. Bu enzim diğer moleküllerden dopamin ve serotonin üretilmesine yardımcı olur. Dopamin ve serotonin beyin ve omurilik (merkezî sinir sistemi) ve vücudun diğer bölgelerindeki sinir hücreleri (çevresel sinir sistemi) arasında sinyal aktaran kimyasal ileticiler, nörotransmitterlerdir.

DDC genindeki mutasyonlar azalan AADC enzim aktivitesine yol açar. Bu enzimden yeterli miktarda bulunmaması, sinir hücrelerinin daha az dopamin ve serotonin üretmesine sebep olur. Dopamin ve serotonin normal sinir sistemi fonksiyonları için gerekli olup bu nörotransmitter seviyelerindeki değişiklik, AADC yetersizliğinde görülen gelişimsel gecikme, entelektüel engellilik, anormal hareketler ve otonomik bozukluklara yol açmaktadır.

Genetik Görülme Sıklığı:

AADC yetmezliği nadir bir hastalıktır. Dünyada sadece 100 kadar insan bu teşhisle medikal literatüre girmiş olup bu bireylerin %20’si Tayvan’da kaydedilmiştir.

Kalıtım Paterni / Deseni:

Bu bozukluk otozomal resesif yani genlerin her iki kopyasının da mutasyonu taşıması ile kalıtılmaktadır. Otozomal resesif bozukluğu gösteren bireyin ebeveynleri, mutant genin birer kopyasını taşır ancak tipik olarak bozukluğun belirtilerini göstermezler.

Teşhis Yöntemleri ve Tedaviler:

AADC yetmezliği teşhisi biyokimyasal ve moleküler genetik testler yardımıyla yapılabilmektedir.

Hastalığın tedavisi mevcut durumda semptomları hafifletmek hedefiyle uygulanmakta olup gen terapi amaçlı klinik çalışmalar devam etmektedir.

Hastalıkla İlişkili Genler:

Hastalığın Diğer İsimleri:

AADC yetmezliği
DDC yetmezliği
Aromatik-L-amino-asit dekarboksilaz yetmezliği
Dopa dekarboksilaz yetmezliği

Kaynaklar:

https://ghr.nlm.nih.gov/condition/aromatic-l-amino-acid-decarboxylase-deficiency#sourcesforpage

https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/770/aromatic-l-amino-acid-decarboxylase-deficiency

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C1291564/

https://clinicaltrials.gov/ct2/results?cond=%22aromatic+l-amino+acid+decarboxylase+deficiency%22