SANDHOFF HASTALIĞI

TANIM

Sandhoff hastalığı programlı bir şekilde, yavaşça beyin ve spinal kord (omurilik) sinir hücrelerini yok eden kalıtsal geçişli bir nadir hastalıktır.

Sandhoff hatalığının en yaygın ve şiddetli hali çocukların emekleme döneminde ortaya çıkmaya başlar. Bu hastalığa sahip bebekler yaklaşık 3 ile 6 aylık olana kadar normal görünürler, ta ki bu bebeklerde gelişmede gerileme ve hareket etmek için kullandıkları kaslarda zayıflama görülünceye kadar. Hastalığa sahip bu çocuklar zamanla dönme, oturma, emekleme gibi motor özelliklerini kaybetmeye başlarlar. Ayrıca bu hastalarda yüksek seslere karşı abartılı bir irkilme veya ürkmeyle tepki verme durumu gelişir. Hastalığın ilerlemesiyle bu hastalığa sahip çocuklar kasılma nöbetleri, görme ve saç kaybı, düşünsel yetersizlikler ve felçler yaşarlar. Bu hastalığın karakteristik bir özelliği olan gözdeki kiraz kırmızısı benekler göz muayenesi ile fark edilebilir. Bazı çocuklarda ayrıca organ büyümesi(organomegali) ve kemik anormallikleri de görülür. Sandhoff hastalığının çocuklarda görülen bu şiddetli formuna sahip olan bebekler ancak çocukluklarının erken dönemine kadar yaşayabiliyorlar.

Sandhoff hastalığının diğer çeşitleri çok daha nadir görülmektedir. Bu tipteki Sandhoff hastalığının belirtileri ve semptomları çocukluk, ergenlik veya yetişkinlik döneminde başlayabilir ve genellikle bebeklik formuna göre daha hafif seyreder. Sandhoff hastalığının bu tipinin karakteristik özellikleri kas zayıflığı, ataksi(kas koordinasyon kaybı) ve hareket etme, konuşma ve mental rahatsızlıklarla ilgili çeşitli problemleri içermektedir. Bu belirti ve semptomlar Sandhoff hastalığının geç başlangıçlı formuna sahip insanlar arasında daha da çeşitlenir.

 

GÖRÜLME SIKLIĞI

Sandhoff hastalığı bir nadir hastalıktır ve görülme sıklığı dünyanın farklı popülasyonları arasında değişmektedir. Bu durum Kuzey Arjantin’deki Kreole(Avrupa kökenli) insanlarında, Kanada’nın Saskatchewan bölgesindeki Metis Hintlilerinde ve Lübnan vatandaşlarında daha sık görülmektedir.

 

GENETİK DEĞİŞİMLER

HEXB genindeki mutasyonlar, Sandhoff hastalığına neden olmaktadır. HEXB geni sinir sistemindeki iki kritik enzimimin protein üretiminin genetik komutlarını içermektedir. Bu enzimler beta-hekzoaminidaz A ve beta-hekzoaminidaz B’dir.  Bu enzimler hücredeki toksinleri yok eden ve geri dönüşüm merkezi gibi davranan lizozomlarda bulunmaktadır. Lizozomun içinde bu enzimler yağ cisimciklerini, kompleks şekeri ve şekere bağlanmış molekülleri parçalar. Özellikle beta-hekzoaminidaz A, GM2 gangliyozid (gangliyonlarda bulunan bir glikolipid) adındaki yağ cisimciklerinin parçalanmasına yardımcı olur.

HEXB geninde gerçekleşen mutasyon beta-hekzoaminidaz A ve beta-hekzoaminidaz B enzimlerinin aktivitelerini bozarak GM2 gangliyozid ve diğer moleküllerin parçalanmasını engeller. Bunun sonucunda bu bileşikler özellikle beyin ve omurilikte bulunan sinir hücreleri olmak üzere hücrede toksik seviyeye ulaşacak şekilde birikirler. GM2 gangliyozidlerin miktarındaki artış bu nöronların ileri düzeyde tahribatına yol açar ve sonuç olarak bu kişide Sandhoff hastalığına neden olan belirtiler ve semptomlar görülür.

Çünkü Sandhoff hastalığı lizozom fonksiyonlarının zayıflamasına ve GM2 gangliyozidlerinin birikmesine neden olur. Bu sebeple bu hastalık bazen lizozomal depo hastalığı veya GM2-gangliosidosis olarak da anılır.

 

KALITIMSAL AKTARIM

Sandhoff hastalığı otozomal (cinsiyete bağlı olmayan) çekinik kalıtım modeline sahiptir. Bunun anlamı hastalığa neden olan gen çiftinin her ikisinde de bu mutasyonun bulunmasıdır. Bu otozomal çekinik hastalığa sahip bireyin hem annesi hem de babası DNA’larında bu mutasyona uğramış birer geni bulundururlar. Fakat bu kişinin ebeveynleri bu hastalıkla ilgili tipik belirti ve semptomları göstermezler.